Jan Renkema; taal is zeg maar echt zijn ding!
'Wat voor les heb je vandaag?', 'We hebben taal', 'Leuk, wat ga je doen?', 'Spelling', 'Spelling is toch geen taal? Spelling is slechts een afsprakensysteem!'.
Door Riny Brandes-van den Dungen
Taal is zo veelzijdig; veel meer dan spelling. Je kunt er mee liegen, gedachten verbergen, contact maken, gegevens overbrengen. Het heeft zoveel functies, daar kan Jan alles over vertellen.Nieuwsgierig
"Als jongen wilde ik al weten waar woorden vandaan komen", vertelt Jan Renkema, "Ik vroeg me af waarom een tafel 'tafel' genoemd werd en hoe het komt dat diezelfde tafel gebruikt kan worden als een stoel bij gebrek aan zitplaatsen. Dus een 'tafel' kan ook ineens een 'stoel' worden. Het intrigeerde me mateloos en ik wilde er meer van weten. Toevallig was ik er ook goed in en in andere dingen was ik minder goed. Taal is zeg maar echt mijn ding, zou Paulien Cornelisse zeggen", zegt Jan lachend.
Opstellen
Niemand vond het vreemd dat Jan leraar Nederlands werd; een vak waar hij veel plezier in had maar om nou zijn hele werkzame leven opstellen na te kijken was niet wat hij zocht. Ook als leraar bleef hij zich verwonderen: "Hoe kun je objectief bekijken of zo'n verhaal een vijf waard is of een zeven? Waarom is de ene tekst beter dan de andere?" Die verwondering leverde niet alleen een model om teksten te beoordelen maar ook een nieuwe stap in zijn carrière; hij werd namelijk hoogleraar Tekstkwaliteit aan de universiteit van Tilburg.
Boeken, bladen, teksten
Wie teksten schrijft of op een andere manier bezig is met taal, heeft beslist eens de hulp van Jan ingeroepen. Voor Het Groene Boekje - woordenlijst Nederlandse taal - werd hij ingehuurd als 'spellingman', hij schrijft een taal-filosofische column, is auteur van Schrijfwijzer, was eindredacteur van het blad Onze Taal en hij heeft nog veel meer geschreven: "Kijk, dit is een boek in het Koreaans, ik kan het niet lezen hoor al weet ik wel wat erin staat. Het is een vertaling van een boek wat ik geschreven heb over taalwetenschap."
Op verhaal komen
Jan kan urenlang zeer boeiend praten over taal en communicatie al wordt zijn tijd op dit moment ook in beslag genomen door andere bezigheden. Samen met andere leden van Gemeenschap de Hooge Berkt is hij bezig met voorbereidingen om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. "Iedereen kan bij de Hooge Berkt terecht om op verhaal te komen. Daarvoor hebben we een aantal vertrekken beschikbaar, compleet met keukentje. Enkele van die ruimtes maken we nu klaar voor de vluchtelingen. Een van onze leden heeft een Oekraïense schoonzus, via haar zijn de contacten tot stand gekomen. We zijn in overleg met de gemeente en andere partners om alles zo goed mogelijk te regelen. Wij zijn er klaar voor. Al hopen we natuurlijk dat het niet nodig is, of dat ze snel weer naar hun eigen huis kunnen terugkeren."
Orgeldraaier
Wie 's zomers de Bergeijkse weekmarkt bezoekt heeft een goede kans om Jan tegen het lijf te lopen. "Ik heb lang geleden al eens gezegd 'als ik met emeritaat, met pensioen ga, dan wil ik met een orgel op de markt gaan staan'. En dat heb ik ook gedaan. Oorspronkelijk was ik zelfs van plan om er zelf een te bouwen maar aangezien 'taal' mijn enige talent is, heb ik een mooi tweedehands exemplaar op de kop getikt. Mijn vrouw keek me vreemd aan toch begreep ze me wel. Toen ik bij de gemeente een vergunning ging aanvragen zei de burgemeester 'Jan, dat meen je niet. Vind je dat mooie muziek?' Nou, eerlijk gezegd niet altijd. Maar wanneer bezoekers van het Aquinohuis als ritmesectie met het geldbakje rammelen geeft dat een soort feestelijkheid. Het is de tegenhanger van taal; het maakt zoveel herrie dat je niet eens kunt praten. Toch kun je communiceren en een lach toveren op het gezicht van een kind. Dat is toch prachtig!"
"Als jongen wilde ik al weten waar woorden vandaan komen", vertelt Jan Renkema, "Ik vroeg me af waarom een tafel 'tafel' genoemd werd en hoe het komt dat diezelfde tafel gebruikt kan worden als een stoel bij gebrek aan zitplaatsen. Dus een 'tafel' kan ook ineens een 'stoel' worden. Het intrigeerde me mateloos en ik wilde er meer van weten. Toevallig was ik er ook goed in en in andere dingen was ik minder goed. Taal is zeg maar echt mijn ding, zou Paulien Cornelisse zeggen", zegt Jan lachend.
Opstellen
Niemand vond het vreemd dat Jan leraar Nederlands werd; een vak waar hij veel plezier in had maar om nou zijn hele werkzame leven opstellen na te kijken was niet wat hij zocht. Ook als leraar bleef hij zich verwonderen: "Hoe kun je objectief bekijken of zo'n verhaal een vijf waard is of een zeven? Waarom is de ene tekst beter dan de andere?" Die verwondering leverde niet alleen een model om teksten te beoordelen maar ook een nieuwe stap in zijn carrière; hij werd namelijk hoogleraar Tekstkwaliteit aan de universiteit van Tilburg.
Boeken, bladen, teksten
Wie teksten schrijft of op een andere manier bezig is met taal, heeft beslist eens de hulp van Jan ingeroepen. Voor Het Groene Boekje - woordenlijst Nederlandse taal - werd hij ingehuurd als 'spellingman', hij schrijft een taal-filosofische column, is auteur van Schrijfwijzer, was eindredacteur van het blad Onze Taal en hij heeft nog veel meer geschreven: "Kijk, dit is een boek in het Koreaans, ik kan het niet lezen hoor al weet ik wel wat erin staat. Het is een vertaling van een boek wat ik geschreven heb over taalwetenschap."
Op verhaal komen
Jan kan urenlang zeer boeiend praten over taal en communicatie al wordt zijn tijd op dit moment ook in beslag genomen door andere bezigheden. Samen met andere leden van Gemeenschap de Hooge Berkt is hij bezig met voorbereidingen om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. "Iedereen kan bij de Hooge Berkt terecht om op verhaal te komen. Daarvoor hebben we een aantal vertrekken beschikbaar, compleet met keukentje. Enkele van die ruimtes maken we nu klaar voor de vluchtelingen. Een van onze leden heeft een Oekraïense schoonzus, via haar zijn de contacten tot stand gekomen. We zijn in overleg met de gemeente en andere partners om alles zo goed mogelijk te regelen. Wij zijn er klaar voor. Al hopen we natuurlijk dat het niet nodig is, of dat ze snel weer naar hun eigen huis kunnen terugkeren."
Orgeldraaier
Wie 's zomers de Bergeijkse weekmarkt bezoekt heeft een goede kans om Jan tegen het lijf te lopen. "Ik heb lang geleden al eens gezegd 'als ik met emeritaat, met pensioen ga, dan wil ik met een orgel op de markt gaan staan'. En dat heb ik ook gedaan. Oorspronkelijk was ik zelfs van plan om er zelf een te bouwen maar aangezien 'taal' mijn enige talent is, heb ik een mooi tweedehands exemplaar op de kop getikt. Mijn vrouw keek me vreemd aan toch begreep ze me wel. Toen ik bij de gemeente een vergunning ging aanvragen zei de burgemeester 'Jan, dat meen je niet. Vind je dat mooie muziek?' Nou, eerlijk gezegd niet altijd. Maar wanneer bezoekers van het Aquinohuis als ritmesectie met het geldbakje rammelen geeft dat een soort feestelijkheid. Het is de tegenhanger van taal; het maakt zoveel herrie dat je niet eens kunt praten. Toch kun je communiceren en een lach toveren op het gezicht van een kind. Dat is toch prachtig!"
