We maken allemaal weleens een keuze die op de korte termijn loont, maar op de lange termijn juist slecht uitpakt. Er is een beroemd experiment met jonge kinderen waarin ze de keuze krijgen om nu iets lekkers te eten of na vijftien minuten wachten twee lekkere dingen. Voor de meeste kinderen is dat een behoorlijk uitdaging, want - zoals ik regelmatig van mijn nichtje en neefje te horen krijg - ze houden niet van wachten. Jongeren worstelen met soortgelijke problemen op een grotere schaal, waardoor ze bijvoorbeeld nu dingen kopen waar ze pas later voor hoeven betalen. Aangezien het een stuk beter gaat met de gevolgen van beslissing op de lange termijn overzien als je brein eenmaal volgroeid is, zou je denken dat volwassenen er minder moeite mee hebben. Niets is minder waar.

We weigeren vaak dingen nu te doen of te laten waarvan we weten dat we er op later juist voordeel van hebben. Je hebt de standaardvoorbeelden van een appel eten in plaats van een ijsje, een stuk gaan wandelen in plaats van tv kijken, de tijd nemen om jezelf goed in te smeren in plaats van onbeschermd naar buiten te gaan: we weten allemaal dat A de goede optie is, maar toch doen we B. We lopen tegen hetzelfde probleem aan als het gaat op het uitgeven van geld. We besteden veel liever minder geld aan een aankoop, want dat is zo verleidelijk, ook al is het niet slim. Negen van de tien keer geven we uiteindelijk meer uit, want de goedkope spullen van mindere kwaliteit gaan veel minder lang mee dan de dure spullen van goede kwaliteit. Toch trappen we elke keer in dezelfde valkuil.

Zo ook met geld uitgeven aan sociale voorzieningen. We zien vooral de besparing nu en niet het tienvoudige dat het ons als samenleving in de toekomst gaat kosten. Ook gevolgen van 'individuele keuzes' kosten de maatschappij handenvol geld. Zeuren dat rokers bijvoorbeeld zelf zouden moeten betalen voor hulp bij stoppen want 'het is hun eigen schuld' gaat voorbij aan het feit dat het geld voor stophulp een fractie is van wat de behandelingen voor longkanker, COPD, hart- en vaatziekten et cetera kosten. Doe wat effectief en efficiënt is, en laat je niet leiden door allerlei irrationele motieven. Dat is een goed idee voor ieder op zich en zeker voor ons nieuwe kabinet na het zomerreces.