De besmettelijke angst voor het coronavirus

Ondanks dat we min of meer overspoeld raken door informatie over het coronavirus en maatregelen om de epidemie in te dammen, vernemen we maar weinig over de psychologische kant van de zaak. In deze rubriek zal ik het met u hebben over de eventuele angst voor het coronavirus.

Door G. van Hout,
Dr. Van Hout Training, Coaching en Therapie

In het algemeen gaat het bij angst voor een gebeurtenis om het inschatten van risico's enerzijds en van de mogelijkheden om er iets aan te doen en mee om te gaan anderzijds. Dit kunnen we weergeven in een wiskundig lijkende formule, de angstformule:
angst= ernst X kans
           coping X kans

Deze formule houdt in dat angst kan worden gezien als de som van de ernst van een gebeurtenis (in het geval van het coronavirus, b.v. ziekte of dood) vermenigvuldigd met de kans dat dat gebeurt, en dat dan gedeeld door de mogelijkheden om er iets aan te doen of mee om te gaan vermenigvuldigd met de kans dat je die mogelijkheden kunt toepassen. Bij overmatige angst kan er dan sprake zijn van een overschatting van de ernst (b.v. hoe ziek word je ervan?) en van de kans daarop (b.v. hoe groot is de kans dat je eraan overlijdt?) en een onderschatting van de mogelijkheden om er iets aan te doen (b.v. heeft handen wassen echt effect?)en de kans om die mogelijkheden toe te passen (b.v. kan ik overal mijn handen wassen?). Zo kunt u voor uzelf eens 'uitrekenen' of u uw zorgen of angst al dan niet overschat, of juist misschien wel onderschat. Bedenk hierbij dat een beetje angst helemaal niet zo gek is en ook helemaal niet verkeerd is, dat houdt ons scherp. Maar bij te veel angst bestaat het risico dat we er ons te veel door laten leiden en op elkaar gaan reageren en elkaar met angst besmetten, of dat we er ons misschien als tegenreactie juist helemaal voor afsluiten en doen alsof er niets aan de hand is.
 
Waarom zijn we nu zo bang voor het coronavirus (al geldt dat niet voor iedereen in dezelfde mate)?
Op zich is het niet zo gek dat we ongerust of bang zijn, zo werkt ons brein nu eenmaal als we te maken krijgen met plotselinge en afwijkende gebeurtenissen. Als onze hersenen gevaar opmerken, of dat nu echt direct gevaar is of slechts een gedachte aan mogelijk gevaar, gaat er een alarm af en wordt ons lichaam in gereedheid gebracht om te kunnen vechten of vluchten. Dat betekent onder meer dat onze hersenen stresshormonen produceren,alle aandacht uitgaat naar de dreiging, dat onze spieren spannen en onze ademhaling versnelt. In het geval van echt en direct gevaar zijn vluchten of vechten reële opties, maar in het geval van het coronavirus valt er niet zoveel te vluchten of vechten.
 

Daarnaast geldt dat we vooral bang zijn voor gebeurtenissen die we niet kunnen overzien, maar die mogelijk wel gevaarlijk kunnen zijn. We maken ons niet (meer) zo druk over risico's die we als bekend veronderstellen en menen onder controle te hebben of waarbij we ons hebben neergelegd, zoals de 'gewone griep', die overigens ook heel wat vervelende gevolgen kan hebben. Daarentegen maken we ons wel druk over nieuwe risico's, daar hebben we nog geen kennis en controle over en dat geeft een machteloos of angstig gevoel; een nieuw en onbekend virus doet de emoties oplaaien waardoor sommigen de risico's overschatten en banger zijn dan nodig is.

Wat voor adviezen komen er vanuit psychologische hoek hoe om te gaan met angst voor het coronavirus?
Een belangrijke tip is om niet te proberen al het nieuws bij te houden, maar je te beperken tot officiële en betrouwbare bronnen. Logisch, als we ons ergens zorgen over maken of bang voor zijn gaan we op zoek naar informatie. Dat doen we weliswaar met de bedoeling om een gevoel van controle te krijgen, maar met een beetje pech worden we van alles wat we daar tegenkomen nog veel banger. De kans daarop is groter als die informatie niet uit betrouwbare hoek komt of als we tegenstrijdigheden opmerken. Gun jezelf daarom ook even een rustpauze: even geen nieuws. Een ander belangrijk advies is om te accepteren dat je ongerust bent, dat is
op zich niet abnormaal, maar accepteer ook dat je niet overal controle over kunt hebben.
Mocht het zo zijn dat u overmatig angstig of gestrest bent naar aanleiding van de ontwikkelingen van het coronavirus, overweeg dan om hulp te vragen bij uw huisarts, de praktijkondersteune rof een psycholoog.